Fietstocht ‘Sporen van een tragedie – Jodenvervolging Nijmegen’
Vanaf januari 2022 kunt u onder leiding van historici deelnemen aan een nieuwe fietstocht met als thema de Jodenvervolging in Nijmegen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is een vervolg op de reeds bestaande rondleiding door de stad: ‘Verdwenen Joodse herinneringen’. De fietstocht sluit aan op het initiatief om in Nijmegen Stolpersteine te plaatsen bij woonhuizen van meer dan vierhonderd Joodse Nijmegenaren die de oorlog niet overleefden.
De fietstocht in en om het stadscentrum voert langs betekenisvolle plaatsen van herinnering, waaronder Stolpersteine. In de afgelopen jaren is historisch onderzoek verricht op locaties in binnen- en buitenland. Ook zijn er interviews afgenomen en archief- en literatuuronderzoek uitgevoerd. De persoonlijke geschiedenissen van Joodse families staan tijdens de rondleiding centraal.
Het oude grenskantoor in Beek gelegen nabij Nijmegen. Met name vanaf de Kristallnacht in november 1938 proberen in toenemende mate Joodse vluchtelingen Nederland binnen te komen.
Pasfoto van Fritz Tauber afkomstig uit zijn persoonsbewijs
Zo beschrijft Fritz Tauber zijn ervaringen. Tauber vlucht uit Oostenrijk na de Anschluss en komt in augustus 1938 in Nijmegen aan. Tijdens de bezetting zorgen razzia’s in Nijmegen voor angstige momenten. Bijvoorbeeld het moment dat politieagenten in de nacht van 17 op 18 november 1942 het huis waar Tauber verblijft doorzoeken: “Mijn hart klopte in mijn keel, toen zondermeer de slaapkamerdeur geopend werd en het licht aangedraaid werd. Met een ruw ‘opstaan en meekomen’ werden wij begroet.” Zijn herinneringen aan het verdere verloop van de razzia geven een beklemmend beeld. Verzamelplek is de Gemeentelijke HBS aan de Kronenburgersingel: “Omstreeks vier uur ’s morgens waren alle slachtoffers verzameld, bijna 200 jonge en oude, arme en rijke, nederige en geziene, bekwame en onbekwame mensen, alle zonder onderscheid in diepe ellende en vertwijfeling.”
Drie zusjes v.l.n.r. Miep, Frieda en Sara Glaser.
De locatie van de onderduikplaats van het gezin Glaser in Herveld. De oorspronkelijke boerderij is afgebroken na de oorlog.
Het echtpaar Glaser woonachtig aan de Parkweg 36 maakt zich zorgen over de elkaar in rap tempo opvolgende anti-Joodse maatregelen in de stad. Zij besluiten om samen met de kinderen Miep, Frieda, Sara en Abraham in het najaar van 1942 onder te duiken op een boerderij in Herveld. Door verraad wordt het gezin in juni 1943 gearresteerd door Nijmeegse politieagenten. Naar verluidt proberen ze nog te vluchten richting de omliggende landerijen en worden hierbij waarschuwingsschoten gelost. Het is een tevergeefse poging gebleken te ontsnappen. Het gezin moet via Westerbork (strafbarak) op 29 juni op transport naar vernietigingskamp Sobibor.
Locatie van de drie strafbarakken in kamp Westerbork.
De SIPO-SD tijdens de oorlogsjaren ondergebracht in Arnhem (Aussenstelle). In de kelders bevonden zich beruchte verhoorkamers.
Een ander verhaal waarbij verraad in het spel is, betreft de geschiedenis van het gezin Maas. De familie Maas bestaat uit moeder Roosje en vader Philip met de twee kinderen Dini en Nico. Moeder Roosje duikt samen met haar dochter onder in Nijmegen. Eerst in het huis aan de Begijnenstraat 11, later aan de Dr. Jan Berendsstraat 20. Zij worden door verraad gearresteerd in januari 1944. Volgens opgetekende herinneringen gaan zij eerst naar het gebouw van de SIPO-SD in Arnhem (Aussenstelle). Vervolgens volgt transport, via het huis van bewaring en kamp Westerbork, naar Auschwitz.
In het kader van de herdenking van de razzia van 17 op 18 november 1942 in het najaar van 2022 is er een speciale Fietspodcast ontwikkeld. Met behulp van deze Fietspodcast kunt u zelfstandig en kosteloos op pad. In de route is een selectie opgenomen van zeven betekenisvolle locaties. Via de app Izi.travel kunt u navigeren en de onderdelen op locatie beluisteren. Klikt u hiervoor op de link: Fietspodcast. Of scan onderstaande QR code. Let op: het deelnemen aan de Fietspodcast is geheel op eigen risico. Let u onderweg goed op en houdt u aan de verkeersregels. Eventueel kunt u ook vanuit huis de Fietspodcast beluisteren.
Groepsreserveringen aanmelden voor de uitgebreide fietstocht onder leiding van een historicus kan door een mail te sturen naar: info@stadswandelingnijmegen.nl
Check de agenda voor de mogelijkheden voor deelname van individuele belangstellenden.